ARTWAY:
OPENING EYES,
HEARTS & MINDS
Volg ons
Kunstenaars
.jpg)
Gouda, Sint Jan - BM - James Skillen
Het vrijheid van consciëntie raam in de Sint-Janskerk in Gouda
Vrijheid in opkomst
door James Skillen
Komende week gedenken we de bevrijding van verschillende Europese landen aan het eind van de Tweede Wereldoorlog. Ik moet ook denken aan de meer recente bevrijding van Oost Europa van de overheersing door de Sovjet-Unie. En de strijd voor vrijheid in Libië, Syrië, Egypte en omliggende landen is natuurlijk een van de grootste drama’s van nu.
De lange mars naar vrijheid is bovendien niet van vandaag of gisteren. Dit glas-in-loodraam in de Sint-Janskerk in Gouda herinnert ons hieraan. In 1595 schonken de Staten van Holland dit raam aan de Sint-Janskerk, die in 1572 protestant was geworden en vandaag de dag beroemd is vanwege zijn prachtige glazen. De afbeelding heeft duidelijk betrekking op de Tachtigjarige oorlog en de opstand tegen de Spaanse en katholieke overheersing. Gouda stond bekend als voorstander van gewetensvrijheid, wat in die dagen allereerst betrekking had op de vrijheid om het protestantse geloof te omhelzen. In Gouda zette men zich echter ook in voor vrijheid van denken en expressie in bredere zin.
De vrijheid van consciëntie of geweten is in dit raam symbolisch weergegeven door een vrouw op een zegekar die getrokken wordt door vijf deugden: Liefde, Gerechtigheid, Eendracht, Trouw en Standvastigheid. Met haar ene hand drukt vrouwe gewetensvrijheid een menselijk hart tegen haar boezem, met haar andere hand omklemt ze een opengeslagen Bijbel. De wagen overrijdt een man met kroon en rode koningsmantel die de tirannie verbeeldt en maakt zo een eind aan de bestaande sociale orde. De andere figuur op de zegekar met zwaard en schild verbeeldt de bescherming van het geloof. Het raam maakt zichtbaar dat deugden als liefde (weergegeven door een moeder met twee kinderen om haar rokken), gerechtigheid, eendracht, trouw en standvastigheid de gewetensvrijheid doen zegevieren over de tirannie en onverdraagzaamheid. Bovendien is deze overwinning alleen mogelijk als het geloof met zijn wapenrusting bescherming biedt aan hen die vechten voor vrijheid van denken en geloof, wat in die tijd een strijd op leven en dood was. Is het niet bijzonder dat de regerende macht de vrijheid van geweten en godsdienst wilde eren door aan deze kerk dit raam cadeau te doen?
Maar wel moeten we in gedachten houden dat dit raam uit een relatief vroege periode van opstand tegen autoritair gezag in het Westen stamt. De burgers en magistraten van Gouda waren protestanten die vochten voor vrijheid van Spanje en Rome. Deze godsdienstvrijheid betekende echter nog geen totaal gelijkwaardige vrijheid voor mensen van alle kerken en geloven en werd er nog onvoldoende onderscheid gemaakt tussen nationale en religieuze vrijheid. Toch was er een nieuwe geest aan het werk die in invloed zou gaan toenemen in vele delen van de wereld.
Dit raam brengt me tot het volgende gebed: Here God, wilt u ons er steeds aan herinneren dat Christus Jezus, niet wijzelf, gewetens bevrijdt en onderdrukking overwint. Maak ons dankbaar voor de vrijheden die we geërfd hebben en maak dat wij ons inzetten voor hen die nog geen gewetens- en godsdienstvrijheid kennen. Laat ons zien hoe we mensen met kerkelijke en politieke macht in ere kunnen houden, terwijl we hen tegelijkertijd ook blijven oproepen om hun roeping naar uw wil ten uitvoer te brengen. Geef dat we onvermoeibaar mogen blijven werken aan regeringen die onze gewetensvrijheid en vrijheid van godsdienst metterdaad zullen beschermen. Geef dat we niet alleen vrij zijn om kunstwerken maar ook werken van rechtvaardig bestuur te scheppen. Geef ons het verlangen om ons geweten aan u over te geven, zodat we steeds krachtiger aangetrokken worden door de deugden die uw goedheid en glorie weerspiegelen. Amen.
************
James W. Skillen, tot voor kort directeur van het Center for Public Justice in Washington, D.C., is de auteur van In Pursuit of Justice: Christian-Democratic Explorations (2004) en A Covenant to Keep: Meditations on the Biblical Theme of Justice (2000).
ArtWay beeldmediatie 1 mei 2011