ARTWAY:
OPENING EYES,
HEARTS & MINDS
Volg ons
Kerk en kunst -> Materiaal voor kerkelijk gebruik
Thomas - abdij Santo Domingo de Silos
Het ongeloof van Thomas
Reliëf uit de Romaanse kloostergang van de
abdij Santo Domingo de Silos (Spanje), ca. 1080
Eerst zien, dan geloven
door Paul Bröker
De reliëfs op de hoeken van de galerijen van de kloostergang in Silos zijn elk één meter breed en bijna twee meter hoog. Het materiaal is zeer fijnkorrelige, goudgele zandsteen. De voorstellingen zijn steeds geplaatst onder een halfronde boog die op twee ranke zuiltjes rust.
Op het reliëf Het ongeloof van Thomas is het moment voorgesteld waarop Christus aan zijn leerlingen verschijnt, zoals verhaald wordt in het evangelie van Johannes. Uiterst links staat Thomas. Hij steekt zijn vinger in de zijdewond van de Verrezene. De andere apostelen staan in drie rijen achter elkaar. Alle apostelen, waaronder Paulus (!), dragen hun naam in hun nimbus. De kruisnimbus van Christus is voorzien van de tekst: Jesus Nazarenus Rex Judeorum (Jezus van Nazaret koning der joden). Het mag enige verbazing wekken dat de kunstenaar hier de kruisinscriptie gebruikte. Er wordt op gewezen dat hij een verband heeft willen leggen tussen de lanssteek bij de kruisiging en het impertinente gebaar van Thomas.
Er is op het reliëf een tweede intrigerende bijzonderheid: de aanwezigheid van Paulus. Tijdens zijn leven heeft hij Christus niet ontmoet. Hij was ook niet aanwezig bij het moment dat hier wordt voorgesteld. Het wekt ook verbazing dat op het reliëf Paulus, en niet Petrus, de ereplaats naast Christus inneemt. De voorstelling van Paulus valt des te meer op daar hij in zijn nimbus het opschrift draagt Magnus Sanctus Paulus (de grote Sint Paulus).
Men neemt aan dat hier bewust een contrast is geschapen tussen Paulus en Thomas. Deze laatste wilde pas geloven nadat hij gezien had. Jezus sprak tot hem: ‘Zalig zij, die niet zien, en toch geloven.’ Paulus heeft Christus niet daadwerkelijk gezien, maar geloofde wel in hem. Zijn geloof staat in tegenstelling met het ongeloof van Thomas.
*******
De bespreking van dit reliëf was te vinden in het boekje met het jaarprogramma 2008-2009 van Helikon, Landelijk instituut voor religie in kunst en cultuur. Dit instituut organiseert lezingen, cursussen en reizen. Voor meer informatie zie www.kunstgeschiedenis-helikon.nl