Kunstenaars

Mulders, Marc en Joost Zwagerman - Wilma Wagenaar

Joost Zwagerman en Marc Mulders

Over Boekpresentatie NU, Museum De Pont, Tilburg, t/m 22 mei 2016

door Wilma Wagenaar

De Boekpresentatie NU is het resultaat van de bijzondere samenwerking tussen dichter, schrijver, essayist en kunstkenner Joost Zwagerman, kunstenaar Marc Mulders en vormgever Mart Warmerdam. Op uitnodiging van Joost Zwagerman heeft Marc Mulders uit zijn hele oeuvre een passend kunstwerk bij elk gedicht gekozen en Mart Warmerdam heeft dat zeer fraai vormgegeven.

In eerste instantie was dit boek deel 3 in de serie 99 Editions, boeken waarvan slechts 99 exemplaren beschikbaar zijn, die bij voorintekening worden verkocht.

Museum de Pont in Tilburg verzorgt momenteel op verzoek van Mulders en Warmerdam een tentoonstelling van deze uitgave en onlangs verscheen ook een publieksuitgave van dit werk onder de naam Wakend over God. De Pont toont twaalf prints, elke keer een gedicht en een kunstwerk samengebracht in één compositie. Het werk leest als een worsteling, waarbij de dichter verbeten vecht en ondanks een enkele triomf uiteindelijk murw-geslagen uit de strijd komt.

Ik zet mijn kaarten al lang niet meer op God

Heer, vrouw, boer en azen

spreid ik,

uitgespeeld,

op tafel uit.

Zwagerman schildert een zuigend zwart universum, in de steek gelaten door een onverschillige, liefdeloze god. Ten langen leste wendt hij zich af van religie en wijdt zich aan de kunst. Dit doet hij met de bevlogenheid van de novice:

Mijn schuld bij een verworpen God

los ik trillend in bij hen

aan wie de afbetaling welbesteed is:

het gilde van de schilders.

Gods hand blijft leeg,

door godgelijke gloed geroerd

voed ik handen van de kunstenaars,

waar al die godgelijkheid zich

vol vuur in samenbalt,

tot in het weefsel van hun palmen.

Het begeleidende werk van Marc Mulders is zeer gelaagd en esthetisch, de taal van Joost Zwagerman is beeldend en rijk. De vormgeving is een lust voor het oog. Dichter, schilder en vormgever zijn mannen die hun vak verstaan. Maar de trefzekere woorden, de emoties zo messcherp verbeeld, komen bij de kijker aan als een mokerslag. De toon van de gedichten is die van een roepende in een inktzwarte woestijn. De dichter heeft gestreden met het geloof, met God, en het is zó helder dat het pijn doet aan de ogen: hier heeft iedereen verloren:

Nu is er geen toekomst meer.

En geen verleden. Als uit een helicopter

ben je zonder parachute bruut

uit alle tijdbeleving weggeduwd

en daal je langzaam op de vlakte af

van het noodlottig heden: Nog even

en een peloton staat tegenover je

dat een spervuur op je richt

van verzamelde geluksmomenten,

maar: er is geen herbeleving meer.

 Je bent al vastgenageld in het aller-

laatste vacuümgezogen déja vu

dat grijnzend naar het niets verwijst.

Ik ervaar in de tentoonstelling en ook zeker in de bijbehorende film (te zien op YouTube) een diabolische esthetisering van de dood en dat beklemt me. Door de meeslepende woorden en prachtige beelden onderga je een esthetisch genoegen, maar tegelijkertijd ben je getuige van een strijd op leven en dood, waarvan de grimmige afloop ons al bekend is: Zwagerman maakte onlangs een eind aan zijn leven.

…Niets ben je nog, je bent al niets nabij…

Na korte tijd in deze expositie neemt de mens, de moeder in mij, het over van de kunstkenner: hier klinkt een mensenkind in nood. Nog dagenlang gonst het door mijn hoofd: Wat heeft hem weerhouden om binnen te gaan in het suizen van een zachte koelte, in de troostende aanwezigheid van hem, die je, nauwelijks hoorbaar, influistert dat je kostbaar en geliefd bent, en dat je leven een lentelied mag zijn?

Wilma Wagenaar organiseert met haar collega André Bikker schilderretraites in de Benedictijner Abdijen van Egmond en Zevenkerken/Brugge. Zij is eerstegraads docent beeldende vorming en werkzaam als vrij kunstenaar. Zij is betrokken bij de Gemeenschap Chemin Neuf in de Paulusabdij in Oosterhout en vindt haar geestelijke voedingsbodem in de Ignatiaanse spiritualiteit. Zij ziet creativiteit als een scheppende en hernieuwende kracht, een eigenschap van de Vader. Meer over haar en haar werk vindt u op haar website, www.wilmawagenaar.nl en op de website www.schilderretraite.nl.

Afbeeldingen: zie http://www.depont.nl/tentoonstellingen/nu-en-later/detail/pers/nu-joost-zwagerman-marc-mulders/.