Rovner, Michal - BM - Grady van den Bosch

Michal Rovner: Frequency

Over de mens

door Grady van den Bosch

God schiep de mens als zijn evenbeeld, als evenbeeld van God schiep hij hem, mannelijk en vrouwelijk schiep hij de mensen. Genesis 1:27

Mijn eerste kennismaking met het videowerk van de Israëlische kunstenaar Michal Rovner, was er een van verbijstering. Ik wist niet wat ik zag, in eerste instantie letterlijk. Ik zag een ondergrond van steen met daarop tekens. Maar er was iets met die tekens. Toen ik goed keek, zag ik dat die tekens bewogen. Toen ik nog beter keek, zag ik dat die tekens kleine mensfiguren waren. Ik vroeg me af wat ik zag en ik begon me te realiseren dat ik naar videoprojecties keek. Wat zou dit werk willen zeggen?

Ik leerde dat Rovner haar mensfiguren projecteert op verschillende ondergronden. In haar expositie ‘Frequency’ (2009/10) vind je daar mooie voorbeelden van. (Klik hier voor de video van deze expositie). Ik leerde dat de basis voor dit werk video-opnamen zijn van grote, gechoreografeerde groepen mensen. Rovner filmde dit werk o.a. in de Negev-woestijn in Zuid Israël. Vervolgens bewerkte ze de beelden en haalde alle specifieke kenmerken weg. Ze zegt dat iedereen zich er op deze manier in kan verplaatsen; jij kunt ook een van de weergegeven mensen zijn. Voor haar is het verder een manier om een onderliggende laag te bereiken, omdat we verblind kunnen raken door de overvloed aan informatie en details. Ze benadrukt met het abstraheren van de mensfiguren ook de overeenkomsten i.p.v. de verschillen tussen mensen, iets wat als een reactie kan worden gezien op de conflicten in het gebied waar ze vandaan komt, Israël en het Midden-Oosten. Ze zegt hier over: ‘Mijn werk gaat niet over een politieke situatie, maar een menselijke situatie.’

Michal is zeer geïnteresseerd in verschillende aspecten van het menszijn. Dit brengt ze tot uiting door de geabstraheerde mensbeelden uit hun oorspronkelijke omgeving te halen en een nieuwe plek te geven. Soms noemt ze dat een ‘non-plaats’, het kan elke plek zijn. Die nieuwe plek geeft de beelden een nieuwe context. Ze kiest zo’n context vanuit een persoonlijke fascinatie, zoals die voor geschiedenis, archeologie of wetenschap. Ik geef enkele voorbeelden, te beginnen met het beeld op de foto bovenaan deze beeldmeditatie (In Stone, 2004). Hier is haar fascinatie de oorsprong van het schrift, met name permanente tekens als in rotstekeningen en op kleitabletten. Ze verbeelden tegelijkertijd een belangrijk aspect van het menszijn, namelijk communicatie. Een andere context voor de videobeelden zijn Petrischaaltjes (Data Zone, 2003). Daarmee legt ze een link met de wetenschap en micro-organismen. Zie onderstaande foto.

Een derde voorbeeld van een context zijn haar wandgrote projecties vol rijen bewegende mensen. (Time Left, 2002) Hierbij had ze het effect van behang op het oog. En ook dat het op tekst zou lijken, ‘een nog niet opgeloste tekst over het menszijn.’

Rovner creëert met haar poëtische werk van half-abstracte, soms schriftachtige mensfiguren een ruimte die zich beweegt tussen de werkelijkheid en de verbeelding. Haar werk is tegelijkertijd tijdloos en volkomen hedendaags. Het onderzoekt vragen over de natuur, identiteit, dislocatie en de fragiliteit van het menselijk bestaan. Daarnaast gaat het over de grenzen tussen verbinding en isolatie. Rovner staat met haar mediakunst op eenzame hoogte als het gaat om de pure en artistieke manier waarop zij digitale technologie ombuigt naar haar eigen visie. Menselijke tekens zijn hierbij haar kenmerk, haar taal en haar onderwerp. Rovner zegt zelf over haar werk: ‘Ik denk dat goede kunst een abstractie is van de werkelijkheid. Persoonlijk wil ik graag iets van de werkelijkheid behouden in de abstractie.’

Hoewel Rovner haar menselijke figuren abstraheert totdat het bijna een soort tekens zijn, is het voor haar dus essentieel dat deze videobeelden hun oorsprong hebben in de werkelijkheid. Er is iets met de werkelijkheid dat je niet kunt nabootsen met animatie of tekeningen, stelt ze. Dat het de werkelijkheid is maakt het relevant. In mijn ogen gaat het daarnaast om het feit dat iets van het wezen van de mens in haar werk intact blijft. En dat wezen is dat de mens een schepping is. Een levend wezen. En dat de essentie van dat leven Gods Geestkracht en “inblazing” is: onze essentie is gelegen in het feit dat de Schepper ons leven heeft gegeven. En niet zomaar als een creatief ideetje. Nee, God heeft zichzelf als uitgangspunt genomen: we zijn geschapen naar zijn beeld, mannelijk en vrouwelijk. En dat blijft door het werk van Michal Rovner heen schijnen. Jij en ik, als individu en als gemeenschap, en God die ons leven geeft.

*******

Michal Rovner: Frequency, 2009/10, expositie in de Ivorypress Gallery in Madrid met verschillende videowerken op verschillende ondergronden. De besproken werken: In Stone (2004), Data Zone (2003), Time Left (2002).

Bronnen: diverse online bronnen, zoals: youtube, Tate, Pacegallery, The Brooklyn Rail, Artnet, e-flux, artnews.com, magentafoundation. Foto’s: foto 1: bookdepository.com foto 2: artnet.com foto 3: pinterest.com

Michal Rovner (1957, Tel Aviv) woont en werkt in New York en heeft een boerderij in Israël. Ze studeerde aan de Universiteit van Tel Aviv en vervolgens aan de Bezalel Academie waar ze haar B.FA. ontving in kunst en fotografie. In 1987 richtte ze samen met Arie Hammer de Camera Obscura School of Art in Tel Aviv op. Ze is lid van de Raad van Bestuur van de Hebreeuwse Universiteit sinds 2012. In de loop der jaren heeft zij meer dan 70 solotentoonstellingen gehad op prestigieuze locaties, waaronder het Israëlische Paviljoen op de 50ste Venetië Biënnale (2003). Haar werken worden tentoongesteld in collecties van toonaangevende musea, waaronder het British Museum in Londen, het Metropolitan Museum of Art, Museum of Modern Art en Guggenheim Museum in New York, het Tel Aviv Museum of Art en het Israel Museum. Ze gebruikte voor het eerst video’s van rijen mensen in een samenwerkingsproject met componist Philip Glass (2001). Maar daar waren nog niet de specifieke kenmerken van de mensen verwijderd. De rijen mensen verbeeldden daarin de notenbalken. In een werk dat ze maakte n.a.v. de aanslagen op 11 september 2001 haalde ze voor het eerst de kenmerken weg en werden het de geabstraheerde menselijke figuren zoals in de werken hierboven beschreven. Michal Rovner maakt niet alleen videokunst. Ze werkt in verschillende beeldende disciplines. In het oog springen o.a. haar installatie Makom dat voor Museum Louvre in Parijs werd tentoongesteld. Het gaat hier om twee bouwwerken, waarvoor ze bouwstenen verzamelde uit verschillende gebieden in en rondom Israël. Zo werd het een symbool van verzoening. Een ander in het oog springend werk is haar permanente installatie in voormalig concentratiekamp Auschwitz, die ze maakte op uitnodiging van Yad Vashem. Ze maakte, met als uitgangspunt talloze kindertekeningen, een monument voor de 1,7 miljoen Joodse kinderen die in WO II zijn omgebracht in de kampen. Rovner verwijst met de titels van haar werk (Gmara, 2018 – Gemara is het commentaargedeelte en de analyse van de Talmud) of de omgeving van haar video (een historische kerk in Toledo, Spanje), soms naar een religieuze context. 

Grady van den Bosch Master of Education in Arts. Ze werkt vanuit haar eigen bedrijf Studio Grady Art & Arteducation als kunsteducator, muziekeducator en kunstenaar. Ze is actief in verschillende landelijke werkgroepen op het gebied van Kunst & Kerk en was 3 jaar coördinator van de (interkerkelijke) werkgroep Kunst in de Kerk in Huizen. Grady is redacteur van ArtWay. www.gradyvandenbosch.nl

ArtWay beeldmeditatie 8 maart 2020