ArtWay

Kunstenaars openen onze ogen voor rijkdom en betekenis. Sandra Bowden

Boeken

Calvin Seerveld: Bearing Fresh Olive Leaves 2

Besproken:

Calvin Seerveld: Bearing Fresh Olive Leaves: Alternative Steps in Understanding Art, Piquant Editions – Carlisle, 2000.
 
door Joël Valk
 
Is kunst luxe of noodzaak? Kunnen creatieve christenen hun tijd en geld niet beter besteden? Wat is eigenlijk het doel en de verantwoordelijkheid van de christenkunstenaar? Filosoof Calvin Seerveld geeft in zijn nieuwste boek een ge­degen uiteenzetting over kunst. De rode lijn: kunst moet hoop bieden zonder de wanhoop te ontkennen.
 
Het laatste boek van de filosoof Calvin Seerveld Bearing Fresh Olive Leaves: Alternative Steps in Understanding Art is een gedegen en enthousiaste uiteen­zetting over kunst en creativiteit, nuttig voor zowel kunstenaars, kunstcritici en -historici, als geïnteresseerde medegelovigen. Seerveld schrijft vanuit een analytisch theoretisch standpunt, zo zegt hij zelf, maar zijn verhaal is geenszins droog. Het is een makkelijk lees­baar boek, dat naast vele praktische aanwij­zingen ook nog eens veel voorbeelden bevat van (on)gelovige kunstenaars door de eeu­wen heen. Seerveld put daarbij uit alle hoe­ken van de kunst: dans, literatuur, theater, beeldende kunst, architectuur, reclame en liturgie. Hiermee laat hij zien dat hij goed weet hoe de kunstwereld in elkaar steekt.
 
Gave van God
In zijn eerste hoofdstuk stelt hij meteen het punt aan de orde dat door christenen vaak als een probleem wordt ervaren: is kunst een luxe of een noodzaak? Mogen we wel geld aan kunst besteden als er miljoenen mensen rondlopen die het Evangelie nog niet gehoord hebben of omkomen van de honger? Seerveld concludeert dat creativiteit en schoonheid door God aan de mens gegeven zijn. Kunst is een fun­damenteel onderdeel van het leven en hoort daarom zeker niet als luxe neergezet te wor­den.
 
Seerveld vindt het vervolgens een probleem dat christenkunstenaars vaak niet goed wor­den opgevangen binnen de geloofsgemeen­schap. De filosoof meent dat daar steun moet zijn voor mensen die hun creatieve gaven in­zetten om daarmee hun brood te verdienen. Hij gaat echter niet zo ver - zoals sommigen wel doen - om te zeggen dat de kunstenaars een leidende rol binnen de kerk moeten krij­gen vanwege een 'profetische' taak die zij met hun kunst zouden vervullen. Nee, iedereen heeft zijn eigen taak in de kerk en de maat­schappij, of je nu loodgieter, arts of kunstenaar bent.
 
Om dit helder neer te kunnen zetten, geeft hij eerst aan wat een christelijke visie op de maat­schappij is, om van daaruit verder te gaan naar de rol die kunstenaars daarin te vervullen heb­ben. Zo ontstaat er een uitgebalanceerde schets, waarin ook helder wordt aangegeven hoe het christendom wel vaker slecht heeft ge­reageerd op de uitdagingen van de tijd en de ongelovige buitenwereld.
 
In zes hoofdstukken gaat Seerveld verder in op verschillende zaken die voor een christen­kunstenaar van belang zijn. Hoe ver gaat je vrijheid als kunstenaar? In hoeverre draag je verantwoordelijkheid? Hoe kun je aanspre­kend zijn voor de hedendaagse cultuur? Verwordt je kunst niet tot propaganda als je je geloof erin verwerkt? Welke taak heb je nu eigenlijk in de maatschappij? Naast de praktische uiteenzetting in deze hoofdstukken zijn er verschil­lende bijlagen in het boek opgeno­men, waarvan sommige iets theoreti­scher zijn.
 
Relevantie
In de titel van zijn boek is schema­tisch aangegeven wat volgens Seerveld de taak van de kunstenaar in de maat ­schappij is: het brengen van olijftak­ken naar een wereld in nood. In 1980 publiceerde hij al een boek over chris­telijke esthetica, met als titel Rainbows for the Fallen World, wat ook die ver­wijzing naar het verhaal van Noach (Genesis 8: 11 en 9: 13) in zich draagt. Ging hij in dat eerste boek vooral in op wat de Bijbel te zeggen heeft over artistieke activiteiten en kunst, in Bearing Fresh Olive Leaves werkt hij dit veel verder uit, toegespitst op de he­dendaagse situatie.
 
Zoals iedere christen de taak heeft om in zijn leven iets van de verlossing van Christus te laten zien, zo moet kunst van christenen volgens hem redemp­tive quality bezitten: het moet op de een of andere manier naar die verlos­sing wijzen, maar dat zónder de gebrokenheid van de wereld te ontken­nen. Want als de verwijzing naar die gebrokenheid ontbreekt, is kitsch vaak het resultaat. Ook niet-gelovige kunstenaars ma­ken werk dat wor­stelt met dezelfde soort vragen en dat daarom de moeite waard is.
 
Een probleem dat Seerveld hierbij op een interessante manier aankaart, is het zoeken van kunstenaars naar een stijl. Moeten christenen meelopen met de stijl die in de mode is? Hij geeft met voor­beelden van het werk van Pablo Picasso en Diego Rivera aan dat het niet noodzakelijk is om mee te gaan met de trends om interessant en vol­waardig werk af te kunnen leveren. Het is wel van belang voor christenen om werk te leveren dat relevant is voor mensen van vandaag de dag, want het gaat tenslotte om een wereld in nood. Maar er is veel nodig om die relevan­tie te bereiken. En daar komt de hulp van die geloofsgemeenschap om de hoek kijken. Dit boek is daarom niet alleen een pleidooi voor kunstenaars om goed werk te maken - met nuttige handreikingen hiervoor - maar ook een gefundeerd pleidooi voor steun aan kunstenaars door de geloofsge­meenschap waarin ze staan.
 
Gepubliceerd in CV-KOERS, januari 2005
 
Boekgegevens: Calvin Seerveld: Bearing Fresh Olive Leaves, Alternative Steps in Understanding Art, Piquant – Carlisle, 2000.
 
Het auteursrecht voor dit artikel ligt bij CV/Koers en de auteur. Het artikel is overgenomen met toestemming van de uitgever en de auteur.