Corita Kent: bread and toast

Toegankelijk brood  

Sinds ik Corita Kent ontdekte, word ik telkens verrast door haar werk en de gelaagdheid van haar keuzes in teksten en techniek. Een van haar fascinerende werken is de zeefdruk bread and toast, die Kent in 1965 maakte. In dit werk staat een blauwe schildvorm centraal met daarin met  grote witte letters de woorden EXTRA SOFT. Dit beeld komt van een verpakking van een voorverpakt supermarkt brood. 

Kent maakte dit werk na het Tweede Vaticaanse Concilie, waar modernisering en aanpassing aan de hedendaagse wereld centraal stond. Net als de katholieke orde waar Kent lid van was, ontving zij deze hervormingen met enthousiasme en voerde dit door in haar manier van werken en leven. Ze gebruikte net als andere Pop art-kunstenaars de taal van de massamedia, populaire cultuur en stedelijke omgeving. Zoals haar collega’s de taal van de consumptiecultuur gebruikten om er nieuwe betekenis aan te geven, zo deed Kent dat met oog op het geloof en om het werk van de kerk voor een groter, en jonger, publiek toegankelijk te maken. 

Het thema van dit werk is brood, wat aansluit bij de katholieke traditie waar de eucharistie met de hostie een centrale plek inneemt. Echter, met de vergrote tekst EXTRA SOFT legt Kent de nadruk op het tegenovergestelde van de knapperige hostie: de luchtigheid van voorverpakt, gesneden brood uit de supermarkt, toegankelijk voor iedereen. Dit brood is al anders dan krokant, traditioneel gebakken brood, maar contrasteert al helemaal met de hostie. Deze zachtheid voert ze zelfs door in haar materiaalkeuze. Deze zeefdruk heeft ze op Pellon afgedrukt, een soepele stof die gebruikt wordt voor voeringen van kleding. Dit gaf volgens haar het werk een zacht uiterlijk. 

In een van haar boeken schrijft Kent waarom brood zo belangrijk voor haar is: We knead new bread / and we need new bread / and this can be said / of the bread and the word. We hebben niet alleen vers brood nodig, maar ook verse woorden. De mooie woordspeling ‘knead’ en ‘need’, beiden hetzelfde uitgesproken, gaat helaas verloren in het Nederlands. Brood wordt gemaakt door verschillende ingrediënten te kneden en met elkaar te mixen. Kent ‘kneedt’ of manipuleert een andere mix van ingrediënten – woorden en beelden uit de populaire cultuur – waardoor ze ‘verse’ religieuze kunst maakt die resoneert met moderne esthetiek en thema’s. 

Deze mix bestaat bij Corita Kent uit teksten uit de populaire cultuur en de literatuur, filosofie, theologie of brieven. Die teksten schreef ze er in haar eigen handschrift bij. Vaak moet de kijker wat meer moeite doen om deze teksten te lezen vanwege het kleine handschrift en de inhoud. Daardoor is Kents werk geen plat werk met een populair aantrekkelijke uitroep, maar vraagt het inspanning om tot de betekenis(sen) te komen. In bread and toast voegt Kent in vier groene blokken de volgende handgeschreven tekst toe: 

you may say I’ve never had the sense of being helped by an invisible Christ, but I have often been helped by other human beings / that is rather like the woman in the first war who said that if there were a bread shortage it would not bother her house because they always ate toast 

Deze tekst is van de theoloog C.S. Lewis uit zijn radioserie bij de BBC en zijn later bekende boek Onversneden christendom, gepubliceerd in 1952. Hij legt deze uitspraak zelf uit: als er geen brood is, is er geen toast. Als er geen hulp zou zijn van Christus, zou er geen hulp zijn van andere mensen. Doordat Kent deze quote van Lewis combineert met de woorden EXTRA SOFT, suggereert ze dat Christus niet alleen present is in het brood van de eucharistie, maar ook in het zachte, voorgesneden supermarktbrood. 

Op allerlei niveaus laat Corita Kent in het werk bread en toast zien hoe belangrijk ze het vindt dat het geloof aansluit bij de moderne tijd. Ze laat zien hoe het alledaagse leven mogelijkheden biedt om het geloof opnieuw te bekijken. De combinatie van herkenbaarheid, diepgang en gelaagdheid maakt dat het werk van Corita Kent ook nu nog actueel is. 

******* 

Corita Kent: bread and toast, 1965, zeefdruk, 42,5 x 67x3cm, Harvard Art Museum/Fogg Museum, Margaret Fisher Fund 2012.185. Bron afbeelding: https://collection.corita.org/piece/65-26 

Corita Kent (1918-1986) was een kunstenaar en onderwijzer, die zich inzette voor sociale gerechtigheid. Als 18-jarige trad ze in bij de religieuze orde Immaculate Heart of Mary in Hollywood, LA. Daar gaf ze les en werd ze uiteindelijk hoofd van de kunstafdeling. Haar werk ontwikkelde zicht van figuratieve en religieuze beeldtaal naar het gebruik van beelden en woorden uit de consumptiecultuur en andere teksten. In de jaren ’60 werd haar kunst politiek met thema’s als armoede, racisme en sociale (on)gerechtigheid. In 1968 trad ze uit en verhuisde ze naar Boston. Daar werd haar werk steeds introverter, met nog steeds sociale thema’s. In 1986 overleed ze aan kanker. Ze maakte in totaal bijna 800 zeefdrukken, duizenden aquarellen, waaronder oneindig veel publieke en private opdrachten. 

Jolien van der Velde-van Braak is voorzitter van de landelijke, oecumenische Stichting Platform Kerk & Kunst. Ze heeft kunstgeschiedenis en theologie gestudeerd, waar ze zich tijdens haar onderzoeksmaster specialiseerde in (praktische) theologie en moderne en hedendaagse beeldende kunst. Ze zoekt de verbinding van beeldende kunst met geloof, kerk en theologie. Ze heeft zes jaar beeldmeditaties geschreven voor het interculturele theologische tijdschrift TussenRuimte. Sinds een paar maanden verdiept ze zich in het werk van Corita Kent, waarbij haar onderzoek zich richt op een theologische duiding.