ARTWAY:
OPENING EYES,
HEARTS & MINDS
Volg ons
Meester van Alkmaar: De hongerigen voeden
B jaar: Aswoensdag
Meester van Alkmaar: De hongerigen voeden
Deelt mildelick den armen // god zal u weder ontfarmen
Dit is het linker paneel van een bijna vijf meter breed veelluik uit 1504 over de zeven werken van barmhartigheid. Het werd gemaakt in opdracht van de gasthuismeesters van het Heilige Geestgasthuis in Alkmaar. Omdat er verschillende theorieën bestaan over wie het precies maakte, is de schilder de geschiedenis ingegaan als de Meester van Alkmaar. Hoogstwaarschijnlijk gaat het echter om de schilder Cornelis Buyt, die in Alkmaar werkzaam was van ca. 1490 tot 1510.
Het veelluik vormt de oudste overgeleverde Noord-Nederlandse afbeelding van de werken van barmhartigheid. In het Haarlemse Heilige Geestgasthuis hing een vergelijkbaar vroeger werk van Geertgen tot Sint Jans, dat helaas verloren is gegaan. Het kan model hebben gestaan voor dit werk.
Onder elk van de panelen staat een spreuk. Ook de spreuken geven ons een goede inkijk in de gedachtewereld van de Nederlandse late middeleeuwen. Ze vullen de panelen aan.
Het beeldverhaal speelt zich af in een propere Hollandse stad met alleen stenen huizen. Het is een welvarende voorbeeldige stad. Welgestelde burgers in eigentijdse kledij geven brood aan de armen. Een groepje sloebers dringt zich op de voorgrond samen bij de deur van een huis. Terwijl een vrouw de mand met brood ophoudt, deelt haar man het brood uit. Hij let er niet op bij wie het brood terecht komt en laat zo zijn linkerhand niet weten wat zijn rechterhand doet (Matteüs 6:3). Hij geeft een brood aan de man in de rode gescheurde mantel met een kind op zijn schouders. De man is blind. Hij wordt met liefdevolle hand geleid door zijn vrouw die met haar rechterhand brood geeft aan het kind op de grond. Ze mogen dan behoeftig zijn, maar ze zijn wel samen en zeker niet zonder liefde!
Op de voorgrond zit een man met mismaakte voeten, die zich op de sociale rangorde nog een trede lager wist dan de armen. En wie staat daar onopvallend tussen de bedelaars precies in het midden van het paneel? Hij is herkenbaar aan zijn traditionele Jezusgezicht: lang en smal, met lange haren, een scheiding in het midden. In tegenstelling tot alle anderen kijkt hij de beschouwer aan en zegt: ‘Ik verzeker jullie: alles wat jullie gedaan hebben voor een van de onaanzienlijksten van mijn broeders of zusters, dat hebben jullie voor mij gedaan.’
Meester van Alkmaar: De hongerigen voeden, paneel 1 van De zeven werken van barmhartigheid: 1504, olieverf op paneel, 120 x 472 cm, Rijksmuseum, Amsterdam.
Bijbellezingen: Jesaja 58:1-10; Psalm 57; 2 Korintiërs 5:20–6:10; Matteüs 6:1-6.16-21