‍ 

 

Waar is die God van jou? 

In al zijn wanhoop en eenzaamheid zit een lijdende mens, naakt en met terneergeslagen ogen, met de armen in de schoot. Beeldhouwer Pierre de Grauw (1921-2016) liet zich voor dit bronzen beeld inspireren door de radeloosheid waarover Psalm 42:4 spreekt: “Tranen zijn mijn brood, bij dag en bij nacht, want heel de dag hoor ik zeggen: ‘Waar is dan je God?’”

Tegelijkertijd zien we een voorstelling van Job, het prototype van die lijdende mens. Job – voorbeeld van deugd en plicht – vraagt zich af waaraan hij al de beproevingen van ziekte, tegenslag in zijn werk, verlies van vrouw en kinderen te danken heeft. Hij trekt zich terug op een mestvaalt buiten de stad. Uiteindelijk wordt zijn vertrouwen in God beloond. 

De bijbelse figuur van Job komt geregeld voor in het werk van Pierre de Grauw. Job is de man die zich afvraagt waarom we moeten lijden maar die tegelijkertijd standvastig probeert te blijven in zijn geloof. In onze moderne tijd, zo lichtte beeldhouwer toe, blijft voor veel mensen de vraag van het lijden een vraag zonder antwoord. In de woorden van de psalmist: ‘Waar is die God van jou?’ 

De Grauw, in 1921 in Utrecht geboren als Petrus Michiel de Grauw, was als zovelen van zijn generatie, diep geraakt door de ellende van de Tweede Wereldoorlog. Al vroeg wist hij dat hij priester wilde worden. Bij de augustijnen in Venlo, waar hij zijn opleiding kreeg, werd ook getekend, geschilderd en geboetseerd. De Grauw studeerde theologie en filosofie maar kreeg bij de augustijnen ook vrijheid voor zijn verdere artistieke vorming, al zou hij zichzelf altijd ‘autodidact’ blijven noemen. In 1950 werd hij uitgezonden naar Bagneux, een voorstad van Parijs, waar hij een atelier in de tuin van het convent kreeg. Na zijn uittreding in 1975 en zijn huwelijk in 1979 bleef hij altijd met de augustijnen in contact en mocht hij zijn atelier in Bagneux blijven houden. 

Toen hij ging beeldhouwen, zo vertelde hij, kocht hij voor heel weinig geld spoorwegbielzen. Een ervan was heel erg beschadigd door de vele treinen die er over heen waren gedenderd. Toen hij die bekeek was het alsof het hout hem zei: ‘Maak van mij de man Job, die door het mysterie van het lijden getroffen is. Ik ook, ik ben gewond tot in het diepst van mijn wezen.’ Hij maakte van die biels in 1956 een zwaar getroffen Job. 

Pierre de Grauw liet zich zijn lange leven lang inspireren door de Bijbel, met name door het Oude Testament. Toch wilde hij zijn werk niet als ‘pure religieuze kunst’ classificeren. Hij probeerde in zijn werk uit te drukken hoe sinds mensenheugenis de mens gegrepen is door de vraag: wie is de mens en welke is zijn God? 

De Grauw: ‘Als je wilt scheppen, moet je eerst leegte creëren, anders is er geen ruimte. Een beeldhouwwerk is geslaagd als er evenwicht is tussen de volumes en de holtes, tussen spanning en rust. Het leven bestaat uit het vinden van een evenwicht tussen volheid en leegte – tussen voortdurend vragen stellen en de zekerheid dat ons leven zin heeft. Het zoeken naar dit evenwicht laat ons nooit met rust. Het laat ons vooruitgaan in kennis, maar confronteert ons ook met ons niet-weten. Ik hoor Augustinus deze ervaring beschrijven in diens Belijdenissen:     

Ik zal dus belijden wat ik weet van mezelf en ook wat ik van mezelf niet weet. Want wat ik van mezelf weet, weet ik door het licht dat u mij geeft. En wat ik van mezelf niet weet, blijft ongeweten tot mijn duisternis wordt als het licht van het middaguur voor uw aangezicht.’ 

In de oude Mairie in Pont-Scorff in Bretagne is de Espace Pierre de Grauw ingericht met veel van de kunstwerken van deze beeldhouwer. Op het plein voor het museum is eveneens een voorstelling van Job met zijn vrienden te vinden. Job zit op de  grond en schreeuwt zijn ellende uit. Twee vrienden, hun kin hooghartig in de lucht, gaan gewoon door met keuvelen terwijl een derde vriend zich hult in stilzwijgen. De ongelukkige Job blijft alleen. 

******* 

Afbeeldingen:

1 en 2. Pierre de Grauw: Waar is die God van jou? Zittende Job, 2000. Brons, 68 x 43 x 39 cm. Museum Catharijneconvent, Utrecht.

3. Pierre de Grauw: Job te midden van zijn vrienden, 2010, beeldengroep voor de Espace Pierre de Grauw in Pont-Scorff. Brons, 180 x 80 x 135 cm. 

Pierre de Grauw (1921-2016) heeft in Frankrijk een eigen museum. In Bretagne – het gebied van de beroemde middeleeuwse calvaires – vond zijn werk onderdak in het kunstenaarsdorp Pont-Scorff. In de oude Mairie is de Espace Pierre de Grauw ingericht met veel van de kunstwerken van deze beeldhouwer. Op het plein voor het museum is eveneens een voorstelling van Job met zijn vrienden te vinden. Voor de vaste opstelling in dit museum staat de bijbel, het Woord (La Parole) centraal. De beelden zijn gegroepeerd in het Scheppende Woord (Parole créatice), de Dialoog (Parole dialogue), de Stilte (Parole absence), het onthullende woord (Parole devoilée), het woord van de profeet (Parole prophétique) en het vleesgeworden Woord (Parole incarnée). In Nederland is het werk van Pierre de Grauw te vinden in Museumpark Orientalis (De zeven profeten) en Museum Catharijneconvent (De vrouw van Lot, Vuurkolom als paaskandelaar, Lijdende Christus, Job). 

Tanja Kootte (1955) was tot 2022 conservator voor het Nederlands Protestantisme in Museum Catharijneconvent in Utrecht. 

Verder lezen:

*Roepende in de woestijn. Profeten en andere door God gedrevenen. Sculpturen van Pierre de Grauw [gids bij de gelijknamige tentoonstelling in de Grote Kerk te Vianen 2005/2006].

*Pierre de Grauw : sculptures, dessins, peintures, Rennes 2012.

‘Sprekende beelden slaan brug tussen verleden en heden’, in Catharijnebrief 87 (2004), p. 3-6. 

 

 

‍