ARTWAY:
OPENING EYES,
HEARTS & MINDS
Volg ons
Richard Hutten: S(h)it on It
ArtWay beeldmeditatie 28 april 2024
Richard Hutten: S(h)it on It
‘Nie wieder’
door Koos Sluiter
Helaas is er voortdurend aanleiding om er bij stil te staan dat ergens op de wereld geprobeerd wordt om stelselmatig een volk of een groepering uit te roeien. Het gebeurt niet alleen feitelijk, er wordt ook openlijk mee gedreigd. Ik denk dat er goede redenen zijn om te stellen dat de Holocaust de uitkomst was van een soort kwaadaardigheid die op die manier niet eerder was voorgekomen en daarna ook niet meer is voorgekomen. Dat neemt niet weg dat er nu ook nog genoeg verschrikkingen zijn die de gedachte aan iets vergelijkbaars oproepen.
Dit opmerkelijke zitmeubel komt uit de collectie van het Centraal Museum in Utrecht en was daar te zien op de tentoonstelling ‘Ode aan de stoel’. Het is in 1994 gemaakt door Richard Hutten (Zwollerkerspel, 1967) die werd opgeleid aan de Akademie Industriële Vormgeving
Eindhoven, tegenwoordig Design Academy Eindhoven. Hij werd bekend door zijn ontwerpen voor functionele meubelen in een conceptuele en speelse stijl die hij zelf ‘No sign of design’ noemt. Hij is betrokken bij de Dutch Design beweging Droog Design en was vanaf 2008 creatief directeur van het Nederlandse meubelmerk Gispen.
Hutten combineert met dit meubel vier zitplekken tot een hakenkruis; die vorm komt hier nog terug in de schaduwwerking op de vloer. Mensen die op deze stoelen gaan zitten keren elkaar letterlijk de rug toe. Hutten noemt dit ontwerp S(h)it on It; hij wil daarmee één van de meest dominante factoren uit de 20ste-eeuwse Italiaanse geschiedenis symboliseren, het fascisme. Tijdens een tentoonstelling in Bremen kraste een bezoeker de tekst 'Nie Wieder’ op een zitting. Hutten voegde eigenhandig op een andere zitting een herhaling van de tekst in het Engels toe die hij er nog dieper in kraste. Zo maakte hij de reactie van het publiek onderdeel van het object.
De reactie na ‘Auschwitz’ leek vanzelfsprekend: ‘dit nooit weer!’, in welke taal dan ook. Maar zo’n reactie is geen formule die op zich al voldoende is om het kwaad te bezweren, laat staan te keren. Het blijft een loze kreet als die niet gepaard gaat met bewustwording op politiek vlak en met inzicht in je eigen weerbaarheid voor het geval dat zich in je eigen omgeving tendensen in deze richting voordoen. Daar komt vroeg of laat ongemak bij kijken en het is alleen maar nuttig als je bij die bewustwording op weg geholpen wordt, bijvoorbeeld door een onalledaags kunstwerk.
Je kunt zeggen dat het hakenkruis eerder hoort bij het Duitse dan bij het Italiaanse fascisme. Het symbool van het Italiaans fascisme is een pijlenbundel met een hellebaard. Kenmerkend voor het fascisme is dat de een bevolkingsgroep zichzelf superieur acht en de aanwezigheid van wie anders zijn niet tolereert en aan die anderen hun bestaansrecht ontzegt. Dat wordt omgezet in een praktijk van gewelddadige politiek onder een autoritaire leider. Het fascisme is de perverse omkering van wat de Bijbel leert over bewogenheid met wie niet zeker zijn van een menselijk lot. Het antwoord op wat het fascisme onder welk symbool of welke vlag dan ook aanricht, is ‘Nie wieder’, in welke taal dan ook.
*******
Richard Hutten: S(h)it on It, 1994, ijzer; MDF, verf, hoogte 73 cm, breedte 110 cm, diepte 110 cm, Centraal Museum Utrecht.
Richard Hutten (1967) studeert in 1991 af aan de Design Academy in Eindhoven. In hetzelfde jaar start hij zijn designstudio in Rotterdam. Na zijn afstuderen raakt hij betrokken bij het dan net opgerichte label Droog Design. Naast zijn werk voor Droog Design is hij actief als creatief directeur bij Gispen en als vormgever voor meubelfabrikanten als Moooi, Moroso en Kvadrat. Zijn werk is aangekocht door ruim 50 vooraanstaande musea wereldwijd en hij heeft enkele bijzondere opdrachten uitgevoerd, waaronder een bureau voor toenmalig koningin Beatrix en stoelen voor de gasten van het huwelijk van koning Willem-Alexander en koningin Máxima. In 1992 breekt hij internationaal door met de no-nonsense Table Chair, het eerste object uit de serie No Sign of Design. Later volgt onder meer een tafelbank in de vorm van een Latijns kruis (The Cross), kinderstoel Bronto, de Zuiderzee-stoel en een serie Berlage-zitmeubels. S(h)it on It is samen met de bank The Cross gemaakt voor de Abilareil Tempo in Verona. Met de banken wilde Hutten de dominante factoren in de 20ste-eeuwse Italiaanse geschiedenis symboliseren: katholicisme en fascisme. https://www.richardhutten.com/
Koos Sluiter, geboren in 1946 in Emmen, is sinds 1970 predikant en sinds 2011 emerituspredikant. Hij legt zich toe op het verkennen van het raakvlak van geloof en kunst. Hij verzorgt cursussen en presentaties. Geloven in kunst biedt groepen (bijvoorbeeld in kerken en het volwassenenonderwijs) een verscheidenheid aan programma’s en thema’s. Een overzicht van de onderwerpen staat op de website www.geloveninkunst.nl . Daar staan ook de contactgegevens. In cursussen, presentaties of een liturgie verkent hij samen met u de wisselwerking tussen geloof en kunst. Kunst maakt geloven zichtbaar. Doordat geloven verandert in de loop van de geschiedenis, toont ook de kunst een ander gezicht. Het zien van verschillen maakt mensen bewust van hun eigen tradities. Dat verrijkt de beleving. Koos Sluiter schrijft iedere week een korte beeldmeditatie. O.v.v. ‘vragen om kunst’ is het mogelijk om je via geloveninkunst@gmail.com hierop te abonneren.
*******
KUNSTNIEUWS
EXPOSITIE JEDI NOORDEGRAAF – Tot 1 december is in de Kerk aan het Lint, Alendorperweg 103, Utrecht, de expositie Harteklop, Psalmen aan het Lint van Jedi Noordegraaf te zien. Kunstenaar Jedi Noordegraaf verbeeldt psalmen in gelaagde, kleurrijke werken. In de Kerk aan het Lint zijn kunstwerken van 25 psalmen te zien en zijn ook een aantal eigentijds iconen opgenomen. De expositie is gratis te bezoeken. Tijdens activiteiten in de Kerk aan het Lint én tijdens speciale openingstijden waar bezoekers worden verwelkomd en wegwijs gemaakt worden langs de expositie. Op de volgende vrijdagen van 10.00-12.00 uur: 26 april, 24 mei, 21 juni, 19 juli, 16 augustus, 13 september, 11 oktober, 8 november én op de volgende zaterdagen van 13.00-15.00 uur: 11 mei, 8 juni, 6 juli, 31 augustus, 28 september, 26 oktober, 23 november. Zie www.kerkaanhetlint.nl voor eventueel gewijzigde openingstijden.
STILLEVENS IN ANTWERPEN – 26 april – 1 oktober: Verbeelde Weelde. Topstukken uit het oeuvre van Jan Davidsz. de Heem. Snijders&Rockox Huis, Antwerpen. Jan Davidsz. de Heem is in zijn tijd een bijzondere kunstenaar in de Nederlanden, een regio in verdeeldheid sinds de Val van Antwerpen in 1585. Als schilder weet hij over de landsgrenzen heen de schoonheid van het stilleven naar een hoogtepunt te brengen, enerzijds door zijn hoge kwaliteitseisen, anderzijds door steeds op zoek te gaan naar vernieuwing en het genre erg levendig te houden. Dr. Fred G. Meijer is curator van deze tentoonstelling. Als gewaardeerd expert in de schilderkunst van de Noordelijke en de Zuidelijke Nederlanden in de zeventiende eeuw en meer bepaald gerenommeerd voor zijn onovertroffen kennis in de stillevenschilderkunst van die periode, is hij de uitgelezen curator voor deze tentoonstelling. In 2016 promoveerde hij op een monografisch proefschrift over het leven en oeuvre van Jan Davidsz. de Heem, dat gepland is om voor de opening van de tentoonstelling als boek te worden uitgegeven. http://Snijders&Rockoxhuis - Tentoonstelling - Verwacht (snijdersrockoxhuis.be)
IN DE STILTE IN KLOOSTER TER APEL – 28 april t/m 15 september exposeert Groninger kunstkring De Ploeg in Museum Klooster Ter Apel met de tentoonstelling ‘Met De Ploeg in de stilte’. Stilte speelt in het kloostergebouw een belangrijke rol. Maar wat betekent stilte voor de kunstenaar? Is stilte nodig om een schilderij te maken? En wat betekent het voor de kijker? Kan je stilte ervaren door naar kunst te kijken? En moet het eigenlijk stil zijn in een museumzaal? Twaalf leden van Groninger kunstkring De Ploeg en twee gastexposanten stellen werk tentoon met stilte als inspiratiebron. www.kloosterterapel.nl
ANNEKE KAAI IN RHENEN – 27 april t/m 28 september, Cunerakerk Rhenen: expositie Anneke Kaai over de Openbaring van Johannes. De 24-delige serie ‘Openbaring in beeld’ is in Rhenen ontstaan, mede geïnspireerd door een preek van haar man ds. J. Kaai. Deze werken, die wereldwijd bekend zijn geworden door de vele boeken, haar website (www.annekekaai.nl) en internet, hebben na ruim 30 jaar hun weg naar de Cunerakerk in Rhenen weer teruggevonden. Openingstijden: woensdag t/m vrijdagmiddag van 13.00 tot 16.00 uur, zaterdag: 10 tot 12 uur en van 13.00 tot 16.00 uur. Kijk altijd op www.pknrhenen.nl of er geen huwelijks- of begrafenisdienst is! Een toelichting op haar werk is aanwezig.
DE WEZENS VAN DE KATHEDRAAL – 2 mei t/m 27 oktober, Koepel Kathedraal Haarlem: De Wezens van de Kathedraal. De museale wandeling kan weer worden gemaakt langs tientallen bijzondere beelden in de Koepel Kathedraal in Haarlem. Bij de in 2019 voltooide restauratie van het op één na grootste kerkgebouw van Nederland stelden experts vast dat de Koepel Kathedraal met de sculpturen een belangrijke doch relatief onbekende kunstschat in huis heeft. Het publiek krijgt weer de kans om de beeldenroute ‘De Wezens van de Kathedraal’ te lopen. Die voert op 20 meter hoogte deels via de buitenkant langs de daken van zeven rijk met sculpturen gedecoreerde kapellen. Veel van die beelden zijn ontworpen door Joseph Cuypers (1861-1949), zoon van Pierre Cuypers die het Rijksmuseum en Centraal Station in Amsterdam ontwierp. De sculpturale versieringen van Joseph Cuypers dragen bij aan de grootsheid van de kathedraal, prikkelen de fantasie en verbeelden onder meer de strijd tussen goed en kwaad. Cuypers liet zich inspireren door de uitbundige figuratieve bouwsculptuur die typerend was voor rijk gedecoreerde Franse kathedralen uit de Middeleeuwen. www.koepelkathedraal.nl
MARIA (MAGDALENA) IN MIJ – 4 mei – 31 mei, Xaveriuskerk Amersfoort: Maria (Magdalena) in mij. Tentoonstelling Mariakapel: Margriet Eyken. Lichtzoeker: de metaforische Maria van Margriet ontwikkelde zich in een zoektocht via hobbels, heuvels en dalen van het leven naar het licht. Het Licht dat vertrouwen geeft, beschermt en helpt om te groeien, met name in haar moederschap. Moeder ben je voor altijd… Meditatief moment bij het beeld van Maria Magdalena in de kerk: Ellen Faber(kunstenaar) – Sarah Sounds(muziek). Ellens beeldtaal wordt in stilte tevoorschijn geroepen en opgetekend, en verbeeldt haar innerlijke landschap van gevoelens en gedachten. ‘I Am Also That’ van Sarah Sounds bezingt de fysieke, aardse én tegelijkertijd grootse, heilige dimensies van Maria Magdalena in ieder mens. Ook zijn er emailles van Ina Vader te zien. www.mariaas.nl
EXPRESSIONISME ALS BRUG NAAR SPIRITUEEL LEVEN – Tot 5 december: Brug naar de spirituele wereld. Meesterwerken van het expressionisme in het Pablo Picasso Kunstmuseum Münster. Het Pablo Picasso Art Museum toont een tentoonstelling met ruim 100 expressionistische grafiek, schilderijen en sculpturen uit de periode tussen circa 1900 en 1930, die een uitgebreid inzicht geeft in de expressionistische vormentaal. De nadruk ligt op gedrukte media. De tentoonstelling omvat voornamelijk hout- en linosneden, etsen en litho's van kunstenaars als Otto Dix, Ernst Ludwig Kirchner, Franz Marc en August Macke, van wie de meesten lid waren van de kunstenaarsgroepen “Die Brücke” en “Der Blaue Reiter”. De kunstenaarsgroep “Die Brücke”, opgericht in 1905 in Dresden, wordt nu beschouwd als een pionier van het klassieke modernisme. Centraal stond een uniforme groepsstijl die werd gekenmerkt door contrasterende kleuren, gereduceerde vormen en een gedurfd ruimtelijk ontwerp. In hun afbeeldingen van bewegende mensen, mensen in de natuur en het leven in de grote stad wilden ze traditionele beeldconventies overwinnen. De kunstenaars van de “Blauwe Ruiter” waren geen kunstenaarsgroep in de strikte zin van het woord, maar zochten net als de “Brücke”-kunstenaars de eenheid van mens en natuur, maar putten hun artistieke kracht uit een spirituele, innerlijke beleving. Volgens August Macke en Franz Marc bestaat er in de kunst een innerlijke en uiterlijke ervaringswerkelijkheid die samenvloeit. De kunstenaars in deze groep hadden een gemeenschappelijke interesse in middeleeuwse en primitieve kunst en in de stromingen van het fauvisme en het kubisme. Di–zo 10.00–18.00 uur. www.kunstmuseum-picasso-muenster.de
PARCUM EXPO 'AAN TAFEL!' – Tot 20 oktober In PARCUM in Leuven. Wat en hoe je eet, vertelt iets over wie je bent, vanwaar je komt en waarvoor je staat. De tentoonstelling ‘Aan tafel! Eten bij moslims, joden en christenen’ laat je proeven van de eetgewoontes en -tradities van de diverse geloofsgemeenschappen. Schuif mee aan tafel en ontdek de topstukken en bijzonder erfgoed uit binnen- en buitenland. Bezoek de tentoonstelling >
MUSEUM KRONA IN UDEN – Tot 22 september, Museum Krona, Uden: Verborgen achter Muren, 50 jaar kunst, klooster, kruidentuin. Iconen, zilver, beelden, textiel, relieken en schilderkunst, van de tijd van Jeroen Bosch tot Marc Mulders: ‘Verborgen achter Muren’ toont een veelzijdigheid aan bijzondere kunstschatten uit de collectie van Museum Krona, aangevuld met unieke bruiklenen uit kerken en klooster. Tijdens deze laatste expositie van het jubileumjaar worden zelden getoonde schatten gepresenteerd, de kruidentuin in het middelpunt gezet, delen van het klooster tijdens speciale gelegenheden geopend. www.museumkrona.nl
SYMPOSIUM FIGURA DIVINA: IS KUNST WOKE? – 19 september in de Geertekerk te Utrecht: een symposium over moraal in kunst en literatuur. Twee voorbeelden uit februari 2023. De kinderboekenauteur Pim Lammers trad terug als dichter voor de komende Kinderboekenweek. Hij werd geattaqueerd van radicaal-rechtse en conservatief-katholieke zijde, maar ook door een organisatie als ‘Free a Girl’, omdat hij pedofilie zou verheerlijken. In dezelfde maand ontstond heftige discussie over het besluit van de Britse erven van Roald Dahl om zijn kinderboeken te onderwerpen aan correctie door ‘inclusive sensitivity readers’. In het verleden speelden zich heftige morele debatten af rond het werk van een componist als Richard Wagner, beeldend kunstenaars als Emil Nolde, Pablo Picasso, Ai Weiwei, Judy Chicago, auteurs als Louis-Ferdinand Céline, Knut Hamsun, Vladimir Nabokow, Gerrit Achterberg, Lucebert. Alle reden om de ingewikkelde thematiek rond kunst, literatuur en moraal bespreekbaar te maken – een debat dat vooral in de literatuurwetenschap al geruime tijd gaande is. Meer info: https://figuradivina.org/symposia/is-kunst-woke-2024
SYMPOSIUM EN EXPOSITIE PLATFORM KERK & KUNST – zaterdag 5 oktober. Zoals een mantel om mij heen geslagen. Deze regel komt uit een lied van Huub Oosterhuis en dit lied heeft het Platform Kerk & Kunst geïnspireerd om samen met de Jacobikerk in Utrecht in het najaar een expositie te organiseren. Op zaterdag 5 oktober wordt deze expositie geopend met een symposium en jij kunt daar bij zijn. Noteer de datum alvast in je agenda, meer informatie over het aanmelden volgt. In onze tijd van veel eenzaamheid neemt de behoefte aan echt contact toe. Al eeuwenlang speelt de kerk een rol in contact: de zichtbare ontmoeting tussen mensen onderling en de ontmoeting tussen God en mens. Daarom willen de Jacobikerk en het Platform Kerk & Kunst met een expositie aandacht vragen voor het verlangen naar echt contact en geborgenheid. Kunstenaars worden gevraagd om in een kunstwerk oprechte en compassievolle nabijheid tot uitdrukking te brengen. Meer informatie over het thema, de aanmelding en de ballotage volgt nog. www.platformkerkenkunst.nl
INTERVIEW MET MARK WALLINGER – Creative Conversations, Ben Quash with Mark Wallinger. We are delighted to introduce a new VCS (Visual Commentary on Scripture) film. This film continues our series of 'Creative Conversations’. In these conversations, living artists working in a variety of different artistic media discuss how the Bible and its legacies of visual and theological interpretation operate as a vital resource for their own creativity. In this film, VCS Director Ben Quash interviews British artist Mark Wallinger, a winner of the Turner Prize who represented Britain at the Venice Biennale in 2001, about the role that biblical texts have played in his work. Click here to watch the film.
PODCAST MET ALFRED BRONSWIJK – Afbeeldingen van het dode lichaam van Jezus waren nergens in kerken te vinden tot de negende eeuw. De religieuze kunst levert daarvoor het bewijs. Waarom niet? En wat dan wel? Het maakte dr. Alfred Bronswijk nieuwsgierig en was de aanzet tot een lange zoektocht door het landschap van de christelijke kunst en de theologie. Met een biografie van het kruis als resultaat. Tom en Tabitha gaan in deze aflevering in gesprek met Alfred Bronswijk over zijn ontdekkingen. Beluister hier
ARTWAY BLOG – Rouault, Chagall, Arcabas en Jacques Maritain. Lees over de invloed van de katholieke Franse filosoof Jacques Maritain op deze drie belangrijke 20ste-eeuwse kunstenaars. Lees hier
Bekijk meer actuele tentoonstellingen, symposia, lezingen, boeken, podcasts, video's, ArtWay nieuws en meer, hier
ArtWay is een website met materiaal voor kerken en individuen die kunst en geloof met elkaar willen verbinden.
ARTWAY: OPENING EYES, HEARTS AND MINDS
Andere recente meditaties:
- april 2024: Het kruis van Damiano
- maart 2024: James Tissot: Maria Magdalena
- maart 2024: Paul Gauguin: De gele Christus
- februari 2024: Güler Ates: Blanket I
Voor meer beeldmeditaties, klik onder Kunstenaars