De zeven werken van barmhartigheid
De zeven werken van barmhartigheid van de Meester van Alkmaar
door Marleen Hengelaar-Rookmaaker
Dit bijna vijf meter brede veelluik over de zeven werken van barmhartigheid werd gemaakt in opdracht van de gasthuismeesters van het Heilige Geestgasthuis in Alkmaar. Omdat er verschillende theorieën bestaan over wie het precies maakte, is de schilder de geschiedenis ingegaan als de Meester van Alkmaar. Hoogstwaarschijnlijk gaat het echter om de schilder Cornelis Buyt, die in Alkmaar werkzaam was van ca. 1490 tot 1510.
De panelen hingen aanvankelijk in het gasthuis in Alkmaar. Al gauw verhuisden ze naar de Grote- of Sint Laurenskerk. In 1566 viel het werk ten prooi aan de beeldenstormers, waarvan het nog steeds de nodige tekenen vertoont. In 1918 kocht het Rijksmuseum de polyptiek aan en sindsdien hangt er in de Alkmaarse kerk een kopie.
Het veelluik vormt de oudste overgeleverde Noord-Nederlandse afbeelding van de werken van barmhartigheid. In het Haarlemse Heilige Geestgasthuis hing een vergelijkbaar vroeger werk van Geertgen tot Sint Jans, dat helaas verloren is gegaan. Het kan model hebben gestaan voor dit werk.
****
Paneel 1: De hongerigen voeden
Deelt mildelick den armen // god zal u weder ontfarmen
Een Hollandse stad vormt het decor voor dit beeldverhaal. Het is een propere stad met alleen stenen huizen, een welvarende en voorbeeldige stad. Welgestelde burgers in eigentijdse kledij geven brood aan de armen. Een groepje sloebers dringt op de voorgrond samen bij de deur van een huis. Terwijl een vrouw de mand met brood ophoudt, deelt haar man het brood uit. Hij let er niet op bij wie het brood terecht komt en laat zo zijn linkerhand niet weten wat zijn rechterhand doet (Matteüs 6:3). Hij geeft een brood aan de man in de rode gescheurde mantel met een kind op zijn schouders. De man is blind. Hij wordt zachtjes geleid door zijn vrouw die met haar rechterhand brood geeft aan het kind op de grond. Ze mogen dan behoeftig zijn, maar ze zijn wel samen en zeker niet zonder liefde! Op de voorgrond zit een man met mismaakte voeten, die zich op de sociale rangorde nog een trede lager wist dan de armen. En wie staat daar onopvallend tussen de bedelaars precies in het midden van het paneel? Jezus, herkenbaar aan zijn traditionele Jezusgezicht: lang en smal, met lange haren, een scheiding in het midden. In tegenstelling tot alle anderen kijkt hij de beschouwer aan en zegt: ‘Ik verzeker jullie: alles wat jullie gedaan hebben voor een van de onaanzienlijksten van mijn broeders of zusters, dat hebben jullie voor mij gedaan.’
****
Paneel 2: De dorstigen laven
Van spijs ende drank in dit leven // duistentfout zal u weder werden gegeven
Op het tweede tafereel zien we rechts een wel heel voornaam huis; het heeft een bordes en pilaren. Niettemin delen de heer en vrouw des huizes eigenhandig water uit aan een groepje mensen dat uit zes volwassenen bestaat, waaronder Jezus, een kreupele en twee kinderen. Jezus kijkt vriendelijk naar de ‘schenker’. Mooi detail is dat de kan met het begeerde water zich precies in het centrum van de compositie bevindt. Op de achtergrond zien we een vrouw die een blinde en zijn begeleider van water voorziet. Je vraagt je af of er geen pompen waren in die tijd, waar mensen water konden halen. Maar daar gaat het ook niet om: de woorden van Jezus uit Matteüs 25 worden hier in beeld gebracht. Dit veelluik wil de kijker aansporen tot naastenliefde. Het is een didactisch werk, net als de schilderijen van de eveneens in deze tijd werkende Jeroen Bosch. Vooral de grote man die hier net water krijgt heeft een Boschachtige kop. Kunsthistorici nemen tegenwoordig aan dat de Bossche meester beïnvloed was door de broeders van het gemene leven, die twee huizen hadden vlakbij zijn atelier. Dat zou ook goed kunnen gelden voor onze Alkmaarse schilder, want de moderne devotie legde veel nadruk op een persoonlijk en praktisch geloof. Wat we hier echter niet zien, zijn de Bossche duivelse gedrochten en demonen. Onze schilder koos duidelijk voor een vriendelijker beeldtaal.
****
Paneel 3: De naakten kleden
Uwen evenmensche zijn naecktheyt wilt decken // op dat god wijt doet uwer soden vlecken
Op de voorgrond van het derde paneel doet een man in een bijzonder rijke mantel een bedelaar met kapotte linkerschoen een nieuw onderkleed aan. Hij heeft hem ook al een nieuw bovenkleed gegeven en brengt zo Matteüs 5:40 in de praktijk. Rechtsachter hen benadert een groep mannen een echtpaar. De voorste maakt een smekend handgebaar. Het loopt kennelijk tegen het najaar en zijn gehavende kleren zullen hem niet tegen de kou kunnen beschermen. De man van het echtpaar kijkt hem aandachtig aan. Hij doet niet slechts ‘een goed werk’, maar lijkt ook echt met de arme man begaan. Jezus staat hier wederom tussen de landlopers en losers. Hij identificeert zich met hen. Hij lijdt met hen mee en roept de kijkers op dat ook te doen: om hun verbeelding in te schakelen en net als hij (letterlijk) in de schoenen van de minder bedeelden te gaan staan en hem na te volgen in zijn erbarmen en barmhartigheid. Weer dringt de gedachte zich op aan de navolging van Christus, de Imitatio Christi, die door de moderne devotie werd benadrukt. Een mooi detail is nog de ooievaar op zijn nest op het dak rechtsachter. Haar partner staat hoog op het huis tegenover haar. Het is een referentie aan Matteüs 6: ‘Is het lichaam niet meer dan kleding? Kijk naar de vogels in de lucht: ze zaaien niet en oogsten niet en vullen geen voorraadschuren, het is jullie hemelse Vader die ze voedt. Zijn jullie niet meer waard dan zij?’
****
Paneel 4: De doden begraven
Van de dooden te begraven so wij lesen // wert thobias van god gepresen
Zes van de werken van barmhartigheid zijn gebaseerd op Matteüs 25. Paus Innocentius III voegde daar in het jaar 1207 een zevende werk aan toe: de doden begraven. Hij baseerde zich hierbij op het apocriefe boek Tobit, dat het belang van de zorg voor de overledenen benadrukt. De schilder plaatste dit zevende werk in het midden. Het niet de burgerij die we hier in actie zien, maar de geestelijke stand. Priesters en monniken zorgden in de middeleeuwen voor het begraven van rijken en armen. Rechts van hen staan de pestmeesters, herkenbaar aan hun zwarte pakken met snavelmasker. In die snavel bevonden zich kruiden om de kwaadriekende dampen tegen te gaan die naar men dacht de gevreesde ziekte verspreidden. Een afschrikwekkend gezicht. Toch waren het juist deze mensen die hun leven riskeerden door de zorg voor de pestlijders op zich te nemen en ze verdienen dus zeker ook een plaatsje in de rij van voorbeeldige mensen. Ook Jezus is begaan met de slachtoffers, maar dit keer niet als een van hen maar als rechtvaardige rechter op de dag van het oordeel. Hij troont op de regenboog als de koning van het heelal. Door dit paneel in het midden te plaatsen torent hij boven alle taferelen uit en verbindt de kunstenaar de werken van barmhartigheid met het toekomstige oordeel. Zoals ook Matteüs 25 en de onderschriften van de panelen doen. Met zijn ene hand wijst Jezus op de wond in zijn zij. De andere toont de wond of stigma in zijn hand. Zo benadrukt hij zijn eigen lijden, ‘mede-lijden’ en barmhartigheid.
****
Paneel 5: De vreemdelingen herbergen
Die heer spreekt Wilt mij verstaen // wat Ghij den minsten doet wert mij gedaen
Op de voorgrond van dit paneel verwelkomt een burgerechtpaar zeven vreemdelingen, waaronder Christus. Ze betonen hun gastvrijheid met hartelijkheid en warme aandacht. Meer naar achteren neemt een vrouw een wellicht blinde man bij de hand om hem en zijn begeleider de weg naar haar huis te wijzen. Er bevinden zich meerdere pelgrims onder de reizigers. Ze zijn herkenbaar aan hun hoeden, kruiken, gebedskettingen en pelgrimsstaf. De pelgrimstekens die zij op hun hoeden en mantels dragen, zijn symbolen van de bedevaartsoorden die zij bezochten. Sint-Jakobsschelpen werden verkregen in Santiago de Compostella in Spanje, terwijl de Petrussleutels uit Rome afkomstig zijn. Het zijn kleine loodtinnen speldjes met allerlei verschillende voorstellingen, waarvan er met behulp van metaaldetectoren de laatste decennia duizenden uit de Hollandse bodem zijn gehaald. De traditie om op bedevaart te gaan had tot doel Gods zegen en een aflaat voor begane zonden te verwerven. In deze tijd vlak voor de Reformatie was er veel kritiek op dit soort uiterlijke religieuze vormen, waarmee men het eigen zielenheil veilig meende te kunnen stellen. Ook de Meester van Alkmaar schildert de weldoeners op zijn veelluik zó dat zij duidelijk maken dat de ware liefdadigheid niet wortelt in het naleven van voorschriften, maar in oprecht erbarmen.
****
Paneel 6: De zieken verzorgen
Wilt ziecken ende crancken vysenteren // u loon zal ewelick vermeren
Dit zesde paneel is het enige dat ons een binnenruimte toont. Het zou zomaar het Heilige Geestgasthuis in Alkmaar kunnen zijn. Gasthuizen of hospitalen waren allereerst bestemd voor de verzorging van zieken en ouderen, maar daarnaast voorzagen ze behoeftigen ook van bed, bad en brood. Het gasthuis in Alkmaar is gesticht door de parochie, maar elders werden ze ook wel opgezet door de burgerij. Gewoonlijk stonden de bedden langs de beide kanten van een langwerpige zaal. Hier zien we er drie. In het eerste ligt een vrouw, die liefdevol wordt bezocht door haar man. In het tweede bed krijgt een patiënt net wat te drinken. Het derde bed is nog leeg, maar lijkt bestemd voor de man die net gewassen wordt. Vooraan zien we Jezus tussen een groepje mannen staan. Waarschijnlijk zijn dit de gasthuismeesters, die de opdracht gaven voor dit veelluik over barmhartigheid. We zien ze hier pleiten bij de statige vrouw die de leiding lijkt te hebben voor een plekje voor deze nieuwe patiënt, maar de boodschap is klaarblijkelijk dat er voor hem geen plaats is in dit huis. Het is natuurlijk een verwijzing naar Lucas 2:7, waarin verteld wordt dat Jezus zijn leven moest beginnen als dakloze in een armetierige stal. Het afwijzende antwoord van deze vrouw is de enige dissonant in de wereld van ideale naastenliefde die de panelen ons tonen.
****
Paneel 7: De gevangenen bezoeken
Die gevangen verlost met caritaten // het komt hier nae zijner zielen te baten
Op het meest rechtse zevende paneel kijken we een gevangenis binnen. Op de voorgrond zien we een aantal bezoekers voor een hek staan. Achter het hek bevindt zich de buitenruimte van de gevangenis, daarachter een gang die voor cellen langsloopt en pas daarachter de cellen. Vier lagen achter elkaar dus. De schilder lijkt zelf ook in de war te zijn geraakt van al die lagen: de man die gegeseld wordt bevindt zich in de tweede laag, maar de man die hem slaat (en de zweep die achter de pilaar langsgaat) bevinden zich in de derde laag. De zweep is precies in het midden van de compositie geplaatst. Iedereen reageert op dit pijnlijke geweld, ieder op eigen wijze. De mensen voor het hek proberen de man met de zweep met geld over te halen te stoppen met zijn zweepslagen. De vrouw van de gegeselde man staat middenvoor en kijkt smekend naar een andere vrouw. De man links tast ook al in zijn buidel. De medegevangene op de grond probeert weg te kruipen voor het zweepgeweld. Rechtsachter hem staat Jezus, die maar al te goed weet hoe het is om zweepslagen te ontvangen. Hij staat letterlijk aan de kant van de zondaars en is afgebeeld als ‘Salvator mundi’, redder van de wereld, met de wereldbol in zijn hand. Hij zegent de gegeselde man en daarmee alle lijdende mensen die op deze panelen staan afgebeeld. Zo sluit hij het beeldverhaal af en roept de kijker op om met hem een zegen te zijn voor allen die dat nodig hebben.
****
Meester van Alkmaar: De zeven werken van barmhartigheid, 1504, olieverf op paneel, 120 x 472 cm, Rijksmuseum, Amsterdam.
Marleen Hengelaar-Rookmaaker is hoofdredacteur van ArtWay.
Meer:
28 maart 2024 / Rouault, Chagall, Arcabas en Jacques Maritain28 februari 2024 / Hoe kunst werkt
01 februari 2024 / Geometrie in de christelijke kunst
Geometrische verschijningsvormen doen ons meer begrijpen van een God, wiens ontwerp voor het heelal doortrokken is van subtiele onderliggende getalsverhoudingen.
Lees meer...13 oktober 2023 / Peter Howson – De uitputtingsslag
door Willem de Vink
Wie in de wereld van Peter Howson duikt, wordt door elkaar geschud, overweldigd en murw gebeukt door een bombardement aan gewelddadige beelden.
Lees meer...07 augustus 2023 / De kerk: partner in onze culturele ontwikkeling
door Grady van den Bosch
Op welke manier kan de kerk partner zijn in de culturele ontwikkeling van de Nederlander van nu?
Lees meer...12 juni 2023 / De Heilige Driehoek Biënnale in Oosterhout
TENTOONSTELLING: GELO0F
De Heilige Driehoek Biënnale in Oosterhout, 3 juni t/m 16 juli 2023
door Wessel Stoker
Lees meer...28 april 2023 / Jan Pieter Gootjes: KNOWN
veertig jaren tijd,
een dorstige druppel op eeuwig
doortocht.
vandaar en waarnaartoe
verlangen naar rust.
10 april 2023 / Jan Pieter Gootjes: KNOWN
veertig jaren tijd,
een dorstige druppel op eeuwig
doortocht.
vandaar en waarnaartoe
verlangen naar rust.
16 februari 2023 / Littekens. Bij Garden of Scars van Ibrahim Mahama
door Klaas Holwerda
Het is ronduit schokkend geconfronteerd te worden met de omvang van de Nederlandse rol in het slavernijverleden.
Lees meer...06 januari 2023 / Nigel Halliday: Het abstract expressionisme
Zou een kind dit ook kunnen maken? De schilders zelf namen hun werk heel serieus en gebruikten het om antwoorden te vinden op hun diepste vragen.
Lees meer...01 december 2022 / ArtWay nieuwsbrief 2022
Nieuwsbrief
en
Boekenlijst 2022
Lees meer...20 oktober 2022 / Kuyper, kunst, kerkbouw
Na drie eeuwen stilte over kunst op het theologische gereformeerde erf was daar opeens Abraham Kuyper, wiens grote verdienste het was dat hij de kunst opnieuw op de kaart zette.
Lees meer...06 september 2022 / Juliaan Lampens: Bedevaartskapel van Kerselare
door Koenraad De Wolf
Te midden van een zee van banale architectuur pleitte architect Lampens zijn hele leven voor een eerlijke en degelijke bouwkunst.
Lees meer...04 augustus 2022 / Woord in beeld in het werk van Roel Herfst
'Je moet ervoor zorgen dat de eerste reactie van de beschouwer niet het lezen van de tekst is, maar het geboeid zijn door de visuele ervaring van de totaliteit.'
Lees meer...01 juni 2022 / Magdalena Abakanowicz: The Unrecognised
In het Citadelpark in Poznan waar in 1945 Duitse en Russische soldaten een nietsontziende strijd hebben gevoerd, staan in de groene vlakte 112 verroeste sculpturen.
Lees meer...21 april 2022 / De kerk: partner in onze culturele ontwikkeling
door Grady van den Bosch
Op welke manier kan de kerk partner zijn in de culturele ontwikkeling van de Nederlander van nu?
Lees meer...08 april 2022 / Kruisweg van Pierre Servat
'Het hele lijdensverhaal laat ik afspelen in onze tijd. Een tijd die voor miljoenen mensen een lijdensweg op aarde is. Vele onschuldige mensen worden steeds opnieuw vermoord, gemarteld, gestenigd, de handen afgerukt.'
Lees meer...16 maart 2022 / De Bijbel is niet veilig
door Ned Bustard
De Bijbel is een boek over gewone mensen die naast geestelijk ook hebzuchtig, berooid, haatdragend, seksueel en egoïstisch zijn.
Lees meer...22 februari 2022 / Barmhartigheid in de kunst
door Marleen Hengelaar-Rookmaaker
Hier wordt de barmhartigheid gevierd, ook als die gepaard gaat met offervaardigheid en lijden.
Lees meer...07 januari 2022 / Kuyper, kunst, kerkbouw
door Marleen Hengelaar-Rookmaaker
Het was Abraham Kuypers grote verdienste dat hij de kunst opnieuw op de gereformeerde kaart zette.
Lees meer...09 december 2021 / Nieuwsbrief en boekenlijst 2021
Over het voortbestaan van ArtWay
Vanaf Pasen 2022 – precies twaalf jaar na de start van ArtWay – verschijnt de beeldmeditatie niet langer wekelijks, maar maandelijks.
Lees meer...03 november 2021 / Joseph Beuys: Een spirituele en Duitse kunstenaar
door Wessel Stoker
Beuys ontwerpt met behulp van redevoeringen, interviews, Aktionen, vitrines en environments een nieuwe maatschappijorde als een Gesamtkunstwerk.
Lees meer...06 oktober 2021 / Spel van Licht
Door
Ingrid de Zwart, predikant
en
Mayke van Veldhuizen, choreograaf en danser
Lees meer...24 augustus 2021 / Maria Magdalena – Kroongetuige, Zondaar, Feminist
Een boekbespreking door Wilma Wagenaar
De kunstwerken zeggen meer over de tijd waarin zij gemaakt zijn dan over Maria Magdalena zelf.
Lees meer...27 juli 2021 / De bijna honderdjarige Jentsje Popma
door Jan Henk Hamoen
Glaskunst als geloofsbelijdenis. De bijna honderdjarige Jentsje Popma: schilder, beeldhouwer, glazenier
Lees meer...30 juni 2021 / De zee van God die in de vensters staat
door Marco Batenburg
Ik wil onderzoeken welke betekenis beschilderde glasvensters in een kerkgebouw hebben.
Lees meer...13 mei 2021 / Ineke Ruiter: Tekentaal en rouw
Het maakt niet uit waar je geboren wordt, een kind gaat tekenen en maakt duidelijk wat hij of zij nodig heeft.
Lees meer...21 april 2021 / De kerk: partner in onze culturele ontwikkeling
door Grady van den Bosch
Op welke manier kan de kerk partner zijn in de culturele ontwikkeling van de Nederlander van nu?
Lees meer...23 maart 2021 / Vijftig jaar kunsttheologie: 1970 tot heden
door Victoria Emily Jones
Er is in de afgelopen halve eeuw, vooral in de laatste twintig jaar, enorme vooruitgang geboekt op het terrein van de kunsttheologie.
Lees meer...10 februari 2021 / Leendert Houtekamer, beeldhouwer (1956-2020)
door Adri Geelhoed
Er is een grote schoonheid in dit beeld van monumentale rust en diepe droefheid. Het beeld is niet alleen buitenkant, materie, het toont ook geest.
Lees meer...08 januari 2021 / Cornelis Rijnsdorp
door K. van der Zwaag
Anne Schipper ontrukte Rijnsdorp aan de vergetelheid door twee boeiende proefschriften aan hem te wijden.
Lees meer...11 december 2020 / Kerstnieuwsbrief 2020
Wat het Artway-platform zo mooi maakt is het wereldwijde bereik; dankzij onze meertaligheid. In alle landen van de aarde zijn er ArtWay-bezoekers.
Lees meer...27 oktober 2020 / Kunst in de kerk: een pastorale kans
door Mark Delrue
Drie vragen over de relatie tussen kunst en geloof: zijn kunst en Kerk bondgenoten, plaatsvervangers of elkaars tegenstrevers?
Lees meer...18 september 2020 / BOEKBESPREKING KUNST D.V.
door Gertjan Schutte
Kunst wordt te vaak nog gezien als een optie die ook weer overbodig is, in plaats van een onmisbaar onderdeel van het leven.
Lees meer...17 augustus 2020 / BOEKBESPREKING
Hoe andere culturen de Bijbel zien
Christian Weber, Wie andere Kulturen die Bibel sehen. Ein Praxisbuch mit 70 Kunstwerken aus 33 Ländern.
Lees meer...17 juli 2020 / Neocalvinisme en kunst IV
Lambert Zuidervaart: de betekenis van een kunstwerk is geen neutraal feit maar een meer of minder waardevolle bijdrage aan het floreren van mensen in de samenleving.
Lees meer...12 juni 2020 / Neocalvinisme en kunst III
Calvijn en kunst: zuivere visie of blinde vlek?
door Adrienne Dengerink Chaplin
Lees meer...14 mei 2020 / Neocalvinisme en kunst II
Hans Rookmaaker: De vrijheid van de kunstenaar
De Here spreekt ons aan als mondige mensen, die in vrijheid aan het werk kunnen en mogen gaan.
Lees meer...17 april 2020 / Neocalvinisme en kunst I
Interview (1992) door Pieter van Kampen met Calvin Seerveld, emeritus hoogleraar in de esthetica.
Dit is de eerste blog in een serie over neocalvinisme en kunst
Lees meer...25 maart 2020 / De Pietà
door Grady van den Bosch
De Pietà is intiem en tijdloos. Het is een close-up van de relatie tussen de moeder en haar dode kind, in oorsprong Maria en Jezus.
Lees meer...22 februari 2020 / De mythe over de kunstenaar
Onze cultuur is doortrokken van ideeën over kunstenaars. En dat roept de vraag op: wat voor invloed hebben die ideeën op ons handelen en leven als kunstenaar?
Lees meer...15 februari 2020 / Tussen figuratief, decoratief en abstract
Na de Tweede Wereldoorlog pakten kunstenaars vrijwel allemaal hun figuratieve stijl op van voor 1940. Maar de nieuwe abstracte kunst drong op. Wat betekende dit voor de kerkelijke kunst?
Lees meer...07 december 2019 / ArtWay Nieuwsbrief 2019
Steun ArtWay en ontvang het boek Kunst D.V. over calvinisme, neocalvinisme en kunst.
Lees meer...16 november 2019 / Laagvliegers, God en het alledaagse
door Ignace Schretlen
Misschien heeft Hij mij geleerd dat niets in het alledaagse vanzelfsprekend is.
Lees meer...23 september 2019 / Thijs Buit, schilder
Arie Slob: 'Ik durf wel te stellen dat Thijs Buit in kringen van gereformeerde calvinisten baanbrekend werk heeft verricht.'
Lees meer...04 september 2019 / Adhémar Vandroemme: De lijdende Christus
door Koos van Noppen
Ik kan deze beeltenis niet los zien van de context. In dit West-Vlaamse stadje en de ommelanden telt men de doden van de Eerste Wereldoorlog bij tienduizenden.
Lees meer...31 juli 2019 / De Biblebelt in het Catharijneconvent
door Ineke de Jong
De werken van de hedendaagse refokunstenaars vormen wat mij betreft het hart van de tentoonstelling. Zij vertalen de refobelevingswereld in beelden.
Lees meer...02 juli 2019 / QR-code van Paul Boer bij de Fundatie
Door deze unieke grafische afdruk te scannen wordt het kunstwerk zichtbaar. De code dient namelijk als een poort naar zijn kunstwerk, terwijl het kunstwerk op zijn beurt ook een poort is.
Lees meer...08 juni 2019 / Moderne kunst met christelijke thematiek
Wessel Stoker over zijn nieuwe boek
Kunst met christelijke thema’s staat ten dienste van de spiritualiteit van mensen binnen en buiten de kerk.
Lees meer...29 mei 2019 / Moderne kunst met christelijke thema’s
Wessel Stoker over zijn nieuwe boek
Kunst met christelijke thema’s staat ten dienste van de spiritualiteit van mensen binnen en buiten de kerk.
Lees meer...03 mei 2019 / Kunst als onderdeel van de theologiestudie
Niet alleen christelijke kunst is voor de theologieopleiding belangrijk. Ook wereldse kunst is belangrijk omdat je je als theoloog altijd verhoudt tot de samenleving waarin je je bevindt.
Lees meer...27 april 2019 / Het beeld na de beeldenstorm
door Jacolien Wubs
Er is zoiets als een vroege protestantse beeldcultuur. Na de Beeldenstorm en Reformatie werd gezocht naar nieuwe manieren om de kerkruimte in te richten en te verfraaien.
Lees meer...13 maart 2019 / Art Stations of the Cross
Eigentijdse KUNSTPELGRIMAGE in Amsterdam 6 maart - 22 april
Wij hopen dat u als een pelgrim op pad wilt gaan, op zoek naar medemenselijkheid en compassie, op zoek naar meer, naar meer liefde en meer God.
Lees meer...08 januari 2019 / Werk, Bid & Bewonder
De Mythe Voorbij: Over kunst en calvinisme in het Dordrechts Museum
door Lieke Wijnia
Lees meer...01 december 2018 / ArtWay nieuwsbrief
ArtWay heeft bijzondere plannen voor 2019!
Na Londen, Washington en New York is nu Amsterdam in beeld voor een toonaangevende kunsttentoonstelling met de titel Art Stations of the Cross.
Lees meer...11 oktober 2018 / The Turn Club
door Grady van den Bosch
Het is bijzonder inspirerend om kunstenaars van allerlei slag te ontmoeten, die net als jij idealen hebben voor een betere samenleving.
Lees meer...13 september 2018 / Kunstenaarsechtpaar Berry en Janny Brugman
door Jan van der Kolk
Om goed te kunnen werken, wilden ze met rust gelaten worden. Het gevoel van onafhankelijkheid gaf hun rust en vrijheid.
Lees meer...09 augustus 2018 / Portret Florence de Werquignoeul
door Koenraad De Wolf
Dit portret vertelt het (vergeten) verhaal van de Contrareformatie en de heropbloei van het kloosterleven in de Zuidelijk Nederlanden.
Lees meer...13 juli 2018 / Neo Rauch in Zwolle
door Marieke Herweijer
Juist door de confrontatie met de absurdistische kant van het leven intrigeert het werk van Neo Rauch.
Lees meer...17 mei 2018 / Toespraak van Herwi Rikhof
bij de presentatie van zijn nieuwe boek over de Cenakelkerk van de Heilig Landstichting
‘Ik heb deze kerk leren waarderen als een echte kerk.’
Lees meer...23 april 2018 / Lodewijk Schelfhout. Nederlands eerste kubist
door Lisette Almering-Strik
Het is lastig om Lodewijk Schelfhout te plaatsen binnen de Nederlandse kunsthistorie.
Lees meer...04 april 2018 / Blog van Rikko Voorberg
Blog over de kunst van het oefenen
'Nou,' zei hij, 'ga maar doen wat jij moet doen, daar valt vanzelf een vorm omheen.'
Lees meer...15 maart 2018 / Bijbelse vrouwen als aartsmoeders
door Wim Eikelboom
De Zwolse beeldhouwer Thijs Kwakernaak maakte tien houten beelden van vrouwen uit de Bijbel. Stuk voor stuk beelden met een sterk karakter.
Lees meer...23 februari 2018 / Creativiteit en kijken met het hart
door Gottfrid van Eck
Als we volwassen worden, zullen we hopelijk ontvankelijk blijven voor het wonder van het leven en ruimte blijven scheppen voor het niet-zichtbare.
Lees meer...30 januari 2018 / Adri Geelhoed over liturgische kleden
Liturgische kleden geven kleur aan het kerkelijk jaar en herinneren de kerkganger daaraan, net zoals de gezangen die gezongen worden.
Lees meer...01 januari 2018 / Recensie Oog in Oog van Kick Bras
door Marieke Herweijer
Kick Bras schrijft over meditatie, spiritualiteit en mystiek. In dit boek focust hij op de christelijke mystiek en hoe die terugkomt in de beeldende kunst.
Lees meer...06 december 2017 / ArtWay Nieuwsbrief December 2017
Wim Eikelboom, voorzitter van ArtWay, praat u bij over het reilen en zeilen van ArtWay in het afgelopen jaar.
Lees meer...14 november 2017 / Nieuwe maatschappelijke spiritualiteit in de kerk
Zoals in andere steden krijgt ook in Zwolle het kerkgebouw een andere betekenis. De oude kerk in het centrum is hier omgedoopt tot ‘Het Academiehuis, de Grote Kerk Zwolle’.
Lees meer...24 oktober 2017 / René van Tol over film Opstanding van het lichaam
De kunst van nu neigt naar het conceptuele. Deze neiging heeft tot gevolg dat de kunstenaars steeds meer het weerbarstige van de fysieke werkelijkheid gaan mijden.
Lees meer...04 oktober 2017 / Een beeldroman van Liesbeth Labeur
Dit boek laat de verwarring en de geloofsvragen zien van een slachtoffer van incest in een reformatorisch milieu, die het geheim van misbruik met zich meedraagt.
Lees meer...08 september 2017 / Janpeter Muilwijk over Om Mattia en zelfdoding
Dood. Deze tentoonstelling is er om Mattia, Julia Mattia. Haar naam betekent Jeugdig, Geschenk van God. Zij stierf op 1 oktober 2015 door zelfdoding na een intens leven van begaafdheid, liefde en ziekte.
Lees meer...23 augustus 2017 / Het goede, het ware en het schone
Goedheid, waarheid en schoonheid behoren tot Gods esthetische normen. Een christelijke benadering van kunst staat dus tegenover de postmoderne aanname dat er geen absolute waarden zijn.
Lees meer...04 juli 2017 / Fons Litjens: Een halve kerk voor Halfweg
Wie nu de kerk van Halfweg binnenkomt wordt overdonderd door een achterwand, die het zonlicht filtert en de ruimte vult met een warm en geel licht. Het hele raam is gevuld met mensen.
Lees meer...24 juni 2017 / Heilige beelden en gehoorzame ogen
Stil worden bij een beeld van Christus herinnert mij eraan wiens beelddrager ik ben. Dit neem ik mee gedurende de dag als andere beelden mij iets anders proberen te vertellen.
Lees meer...02 juni 2017 / Pelgrimeren in Groningen
Onlangs is de Stichting Pelgrimeren In Groningen van start gegaan met 2300 km pelgrimsroutes in de provincie Groningen. Alle middeleeuwse kerken en oude kloosterterreinen zijn in de routes opgenomen.
Lees meer...04 april 2017 / MMC Schobbe in de W. de Zwijgerkerk, Amsterdam
Kunst in dienst van de kerk, de kerk in dienst van de kunst
door Marleen Hengelaar-Rookmaaker
Lees meer...07 maart 2017 / Maatschappelijk betrokken kunst
Een discussieopener door Adrienne Dengerink Chaplin
Sommige kunstenaars hebben vanwege hun groeiende ontevredenheid met de kunstwereld de overstap gemaakt naar de geëngageerde kunst.
Lees meer...03 januari 2017 / Aniko Ouweneel over christelijke kunst
De kunstenaar daagt ons uit en moedigt ons aan om te zoeken naar de bron van onze adem, van wat ons leven de moeite waard maakt en van ons verlangen naar een verlossende harmonie.
Lees meer...09 december 2016 / Nieuwsbrief ArtWay december 2016
Like an imitation of a good thing past, these days of darkness surely will not last. Jesus was here and he is coming again, to lead us to the festival of friends.
Lees meer...01 november 2016 / Ally Gordon over religie in de hedendaagse kunst
Laten we een wandeling maken langs een paar musea in Londen. Tijdens deze wandeling wil ik de plaats van religie in de hedendaagse kunst overdenken.
Lees meer...30 september 2016 / Janna Beek over kunst in psychotherapie
Stel u voor dat u naar een schilderij of beeldhouwwerk kijkt. Dit werk roept ‘iets’ in u op. ‘Iets’ in uw binnenwereld, waar u zich nog niet bewust van bent, is geraakt. ‘Iets’ dat wacht op herkenning.
Lees meer...01 september 2016 / H.R. Rookmaaker: Spreekt kunst vanzelf?
Kunst is noch slechts een middel tot een doel, noch een religie, noch een activiteit voor een klein groepje uitverkorenen, noch een puur wereldse bezigheid. Geen van deze opvattingen over kunst doet recht aan de creativiteit waarmee God de mens heeft uitgerust.
Lees meer...29 juli 2016 / Joost de Wal over Verspijkerd en verzaagd
Veel heiligen- en devotiebeelden, vaak van gips, werden door de pastoors aan de straat gezet. En vervolgens…, vervolgens vinden we ze terug in de hedendaagse kunst. Wat doen ze daar? Betekenen ze nog iets?
Lees meer...30 juni 2016 / Wessel Stoker over hedendaagse religieuze kunst
Mijn vraag bij de prachtige tentoonstelling The Problem of God is of de curator Isabelle Malz in de catalogus aan de kijker wel een adequate uitleg geeft van kunst als religieuze kunst.
Lees meer...09 juni 2016 / Betty Spackman: Depressie en creativiteit
Als je een ronde pin bent en je een vierkante pin moet worden om in de hokjes van de samenleving te passen, is dat op z'n zachtst gezegd pijnlijk.
Lees meer...19 mei 2016 / Johannes Wickert klaagt inhumaan asielbeleid aan
Johannes Wickert is een van de zeldzame hedendaagse kunstenaars die een maatschappijkritische rol opneemt. En niet alleen in zijn schilderijen.
Lees meer...27 april 2016 / Marleen Hengelaar: Het onvervangbare beeld
Het beeld speelt een geheel eigen, onvervangbare rol in het leven van een mens. We kunnen het beeld als goede gave van God op een positieve en opbouwende manier in ons leven inzetten.
Lees meer...06 april 2016 / Reinier Sonneveld over linksige kitsch
Die handen van alle leeftijden en kleuren, die bloemen daardoorheen, en dan die wonderlijke kleurbewerking. Het is allemaal reuzesympathiek, maar ja, dat maakt iets nog geen kunst.
Lees meer...12 maart 2016 / Ned Bustard: De Bijbel is niet veilig
De Bijbel is een boek over gewone mensen die niet alleen geestelijke wezens zijn, maar ook hebzuchtig, berooid, haatdragend, hoopvol, egoïstisch en seksueel.
Lees meer...24 februari 2016 / Wilma Wagenaar: Joost Zwagerman en Marc Mulders
Zwagerman schildert een zuigend zwart universum, in de steek gelaten door een onverschillige, liefdeloze god. Ten langen leste wendt hij zich af van religie en wijdt zich aan de kunst.
Lees meer...11 februari 2016 / Robb Ludwick: Opnieuw leren kijken
Het is een gave van Abigail Tulis om ongewone combinaties heel gewoon te laten lijken, zodat de kijker uitgenodigd en misschien uitgedaagd wordt om opnieuw te leren kijken.
Lees meer...26 januari 2016 / Timon Ramaker: Kunst is broodnodig
14 januari 2016 / Kunst als onderdeel van de theologiestudie
Niet alleen christelijke kunst is voor de theologieopleiding belangrijk. Ook wereldse kunst is belangrijk omdat je je als theoloog altijd verhoudt tot de samenleving waarin je je bevindt.
Lees meer...